Tutukluk sınırı 5 yıl mı, 10 yıl mı düğümü bugün çözülebilir
Kemal Göktaş
CEZA Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) tutukluluğu sınırlayan 102. maddesinin yılın son günü yürürlüğü girmesinin ardından başlayan tahliyeler tartışma yarattı. Kanunun geçen Cuma günü yürürlüğe girmesi nedeniyle mahkemeler çok az dosyayı ele alabildi. Asıl tahliyeler bu hafta mahkemelerin yapacakları değerlendirmeler sonucunda olacak. Bu arada özel yetkili ağır ceza mahkemelerinde yargılanan sanıklar için sürenin 5 yıl olarak mı yoksa 10 yıl olarak mı uygulanacağına ilişkin olarak Yargıtay'ın bugün bir karar verebileceği belirtildi.
İŞTE CMK HESABI
102. maddede, ?Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde tutukluluk süresi en çok bir yıldır. Bu süre, zorunlu hallerde gerekçeleri gösterilerek 6 ay daha uzatılabilir. Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde, tutukluluk süresi en çok 2 yıldır. Bu zorunlu hallerde, gerekçesi gösterilerek uzatılabilir; uzatma süresi toplam üç yılı geçemez? hükmü yer alıyor.
* EN ŞANSLI SANIK GRUBU: Buna göre, hırsızlık, görevi kötüye kullanma, taciz gibi asliye ceza mahkemesi kapsamına giren suçlarda, tutukluluk süresi en fazla bir yıl olacak ve yarı oranında uzatılabilecek.
* CİNAYET SANIKLARI: Cinayet, zimmet gibi ağır ceza kapsamındaki suçlarda ise maddede, tutukluluk süresinin en fazla 2 yıl olabileceği, zorunlu hallerde 3 yıla kadar uzatılabileceği belirtiliyor. Bu ifadenin maddede, ?Uzatma süresi 3 yılı geçemez? şeklinde yazılması, tutuklamanın toplam 3 yıl olabileceği ya da 2 yılın ardından 3 yıl daha uzatılabileceği yorumlanıyor.
* ÖZEL YETKİLİ MAHKEME SANIKLARI: Maddede, özel yetkili mahkemelerin alanına giren, terör, çete, uyuşturucu gibi suçlarda ise bu sürenin iki katı olacağı belirtiliyor. Ağır cezadaki toplam tutukluluk süresini 2 yıl hesaplayanlar özel yetkililerde sürenin 4 yıl olacağını, ağır cezadaki toplam tutukluluk süresini 3 yıl hesaplayanlar, özel yetkililerde sürenin 6 yıl olacağını, ağır cezadaki toplam tutukluluk süresini 5 yıl hesaplayanlar ise özel yetkililerde sürenin 10 yıl olacağını savunuyor. Mahkemeler ilk etapta ağır ceza mahkemelerindeki azami süreyi 5, özel yetkililerde 10 yıl olarak düşünerek, süresini aşan tutukluları tahliye etmeye başladı.
?Dink' ve ?Zirve' davalarını etkiler mi?
Özel yetkili ağır ceza mahkemesinde yargılananlar için azami tutukluluk süresinin 5 yıl mı, 10 yıl mı olacağına ilişkin Yargıtay 9. Ceza Dairesi'nin bugün bir karar verebileceği belirtildi. Daire'nin gündeminde 179 tutuklu dosyası olduğu ve bu dosyalarda olası tahliye kararlarının verilerek, mağduriyete yol açmamak için dairenin 179 dosyanın tamamını bugün ve yarın ele alacağı öğrenildi. Terör suçlarına bakmakla görevli olan Daire'nin vereceği karar Ergenekon, KCK gibi davaların yanı sıra örgüt suçları ve Hrant Dink cinayeti, Malatya Zirve Yayınevi katliamı gibi dosyaların sanıklarının da azami tutukluluk süresi için belirleyici olacak. Yerel mahkemelerin de Yargıtay kararı doğrultusunda karar vermesi gerekecek.
?Tecavüz sanıkları yararlanacak' endişesi
Ağır ceza mahkemesindeki bir dava ortalama 6 yıl sürüyor. Bu ortalama bir süre. Yani bu süreden çok daha uzun süren davalar bulunuyor. Özellikle Adli Tıp'tan rapor alınması gereken cinayet ve yaralama davalarında süre daha da uzayabiliyor. Adli Tıp Kurumu'ndan bir raporun alınması ortalama 1.5-2 yıl sürüyor. Cinsel saldırı suçlarında ise zaten mevzuata göre, mağdurun ruh sağlığının bozulup bozulmadığına belirli süreler geçtikten sonra karar verildiği için raporun gelmesi uzun sürüyor. Tutukluluk sürelerini sınırlandıran yeni CMK hükümlerinin en çok öldürme ve cinsel suçların sanıklarının tahliyesini sağlayacağından endişe ediliyor.
2005 yılından beri olan aflar
AKP, iktidara geldiğinde kesinlikle af çıkarmayacağı yönünde taahhüt vermişti. Buna karşılık ceza kanunlarında yapılan değişikliklerle getirilen ceza indirimleri, dolaylı aflar ve son olarak yargılama sürelerinin uzunluğuna çözüm bulunmadan yürürlüğe konulan tutukluluk sürelerinin sınırlanması ?afları arattı? yorumlarına yol açtı.
YENİ TCK İNDİRİMİ: 2005'te yürürlüğe giren yeni TCK'daki ceza indirimleri nedeniyle 2004 sonundan itibaren başlayan tahliyeler sonucu cezaevlerinin nüfusunda yaklaşık 15 binlik bir azalma oldu.
500 BİN SANIĞA DOLAYLI AF: Adli Sicil ve istatistik Genel Müdürlüğü'nün geçen hafta açıkladığı verilere göre, sadece 2009 yılında, toplam 473 bin 903 sanık dolaylı af olarak bilinen ?hükmün açıklanmasının geri bırakılması'ndan yararlandı. Bu sanıkların sadece 1.983'ü özel yetkili mahkemelerde yargılanan sanıklar oldu. Asliye ceza mahkemelerinde yargılanan 236 bin 986 sanık ile ağır ceza mahkemelerinde yargılanan 24 bin 611 sanık dolaylı aftan yararlandı.
TUTUKLULUĞA SINIRLAMA GETİRİLDİ: Son olarak CMK'nın tutukluluk sürelerini sınırlayan hükümlerinin yürürlüğe girmesiyle yaşanacak olan tahliyelerden kaç tutuklunun yararlanacağı bilinmiyor. Bu sınırlama bir defalığına değil sürekli yürürlükte olacak